Anayasa Mahkemesi Kararı, Esas: 2014/194, Karar: 2015/55, Tarih: 17.06.2015

(26.06.2015 tarih ve 29398 sayılı Resmi Gazete)

ÖZÜ:5393 sayılı Belediye Kanunu’nun: 15. maddesine, 10.9.2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanun’un 121. maddesiyle eklenen fıkranın: Birinci cümlesinin; a- “…ve haciz işlemi sadece gösterilen bu mal üzerine uygulanır” ve “…veya kamu hizmetlerini aksatacak…”  ibareleri ile- 6552 sayılı Kanun’un 123. maddesiyle 5393 sayılı Belediye Kanununa eklenen geçici 8. maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE karar verilmiştir.

Gerekçe;

6552 Sayılı Kanun’un 123. Maddesiyle Eklenen Geçici 8. Maddesinin incelenmesi

Başvuru kararında, belediyenin hangi mallarının haczedilmesine müsaade ettiğinin borçludan sorulmasını ve sadece bildirdiği mallara haciz uygulanmasını belirten 15. maddenin son fıkrası hükmünün eski hacizlere de uygulanmasını öngören kuralın bir önceki başlıkta belirtilen gerekçelerle Anayasa’nın 2., 5., 10., 13., 125. ve 138. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür. İtiraz konusu kuralda, Kanun’un 15. maddesinin son fıkrası hükümlerinin, devam eden her türlü icra takipleri hakkında da uygulanacağı, bu maddenin yürürlük tarihinden önce yapılmış icra takipleri gereğince konulan tüm hacizlerin, söz konusu fıkra hükümleri dikkate alınarak kaldırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Anayasa’nın 2. maddesinde hukuk devleti ilkesi düzenlenmiştir. Hukuk devletinin korumakla yükümlü olduğu evrensel ilkelerden biri hukuk güvenliği ilkesidir. Hukuk güvenliği ilkesi, hukuk normlarının öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde Devlete güven duyabilmesini, devletin de yasal düzenlemelerde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılan ortak değerdir. Kural olarak hukuk güvenliği kanunların geriye yürütülmemesini zorunlu kılar. Daha önce tesis edilmiş bulunan işlemlerin doğurduğu hukuki sonuçları ortadan kaldıracak şekilde yasama tasarrufunda bulunulması, hukuk güvenliği ilkesine aykırılık oluşturur. “Kanunların geriye yürümezliği ilkesi” uyarınca kanunlar, kamu yararı ve kamu düzeninin gerektirmesi, kazanılmış hakların korunması, mali hakların iyileştirilmesi gibi ayrıksı durumlar dışında ilke olarak yürürlük tarihlerinden sonraki olay, işlem ve eylemlere uygulanmak üzere çıkarılır. Yürürlüğe giren kanunların geçmişe ve kesin nitelik kazanmış hukuksal durumlara etkili olmaması, hukukun genel ilkelerindendir. Ancak, kanun koyucunun kişilerin lehine haklar sağlayan kanuni düzenlemeleri geçmişe etkili olarak yapma konusunda takdir yetkisine sahip olduğunda kuşku yoktur. İtiraz konusu kural, Kanun’un 15. maddesinin son fıkrasının, devam eden her türlü icra takipleri hakkında da uygulanmasını öngörmekte ve bu maddenin yürürlük tarihinden önce yapılmış icra takipleri gereğince konulan tüm hacizlerin de söz konusu fıkra hükümleri dikkate alınarak kaldırılmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla, itiraz konusu düzenleme Kanun’un 15. maddesinin son fıkra hükmünün devam eden her türlü icra takibi hakkında da uygulanmasını ve maddenin yürürlük tarihi olan 11.9.2014 tarihinden önce belediyeler aleyhine yapılmış icra takipleri gereğince konulan hacizlerin kaldırılmasına yol açmakta ve kesinleşmiş haciz kararına karşın alacaklıların haklarına kavuşmalarını engellemektedir. Kamu hizmetlerinin kesintisiz olarak sürdürülebilmesi için çeşitli önlemlerin alınması doğal kabul edilmekle birlikte, bu konuda kişilerin hakları ve hukukun genel ilkelerinin de göz önünde bulundurulması hukuk devletinin bir gereğidir. İtiraz konusu kuralın, belediyelerin hizmet görme kapasitelerinin kısıtlanmasına yol açmasını engellemek için çıkarıldığı anlaşılmakta ise de, Kanun’un 15. maddesinin son fıkrası hükmünün devam eden her türlü icra takiplerinde uygulanması ve bu maddenin yürürlük tarihinden önce belediye aleyhine yapılmış olan icra takipleri gereğince konulan hacizlerin kaldırılması, kişilerin alacaklarının tahsilini geciktireceği ya da alamamalarına neden olabileceğinden hukuka olan güven duygusunu zedelemekte ve hukuk güvenliği ile bağdaşmamaktadır.

Öte yandan, hak arama yollarına başvuran bireylerin bu yolla elde etmek istedikleri alacaklarını almalarının yasama tasarruflarıyla etkisizleştirilmesi, subjektif hakların ihlal edilmesine yol açmakta ve Devlete olan güven duygusunu zedelemektedir.

Açıklanan nedenlerle, itiraz konusu kural Anayasa’nın 2. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.

Serdar ÖZGÜLDÜR ile Serruh KALELİ bu sonuca farklı gerekçeyle katılmışlardır.

Kural. Anayasa’nın 2. maddesine aykırı görülerek iptal edildiğinden, Anayasa’nın 5., 10., 13., 125. ve 138. maddeleri önünden ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.

VI- SONUÇ

3.7.2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun:

A- 15. maddesine, 10.9.2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanun’un 121. maddesiyle eklenen fıkranın:

I- Birinci cümlesinin;

a- “…ve haciz işlemi sadece gösterilen bu mal üzerine uygulanır” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, OYBİRLİĞİYLE,

b- Kalan bölümünün Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, Serdar ÖZGÜLDÜR ile Serruh KALELİ’ nin karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

2- İkinci cümlesinin;

a- “…veya kamu hizmetlerini aksatacak…” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Zühtü ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Recep KÖMÜRCÜ, Nuri NECIPOOLU, Hicabi DURSUN, Erdal TERCAN ile Kadir ÖZKAYA’nın karşıoylan ve OYÇOKLUĞUYLA,

b- Kalan bölümünün Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, Serdar ÖZGÜLDÜR ile Semih KALELİ’ nin karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

B- 6552 sayılı Kanun’un 123. maddesiyle eklenen geçici 8. maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, OYBİRLİĞİYLE,

17.6.2015 tarihinde karar verildi.

İzmir 2. İdare Mahkemesi, Esas: 2014/1367, Karar: 2015/623, Tarih: 21.04.2015

            ÖZÜ: 6360 sayılı Kanun uyarınca kurulan İzmir Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonunun 12.05.2014 tarih ve 52 sayılı kararıyla, kapatılan İzmir İl Özel İdaresine ait Buca ilçesi Kaynaklar mahallesinde bulunan, 20234 ada, 2 parsel sayılı, 6390 m2 yüzölçümlü taşınmazın imar planında belediye hizmet alanında kaldığı, 5216 sayılı Kanun uyarınca büyükşehirin bütünlüğüne hizmet eden sosyal donatılar, bölge parkları, müze, spor, dinlence, eğlence ve benzeri yerleri yapmak yetki ve görevi Büyükşehir Belediyelerine verildiği göz önünde bulundurulduğunda, belediye hizmet alanında kalan taşınmazın Kanunla verilen görevlerin yerine getirilmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne devri gerekirken, taşınmazla ilgisi bulunmayan Maliye Hazinesine devrine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Dava; kapatılan İzmir İl Özel idaresine ait Buca ilçesi, Kaynaklar Mahallesinde bulunan, 20234 ada, 2 parsel sayılı, 6390 m2 yüzölçümlü taşınmazın Maliye Hazinesine devrine ilişkin 12.05.2014 tarih ve 52 sayılı İzmir Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu kararının anılan parsele ilişkin kısmın iptali istemiyle açılmıştır.

2709 sayılı 1982 Anayasa’sının 123. Maddesinde, ” İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır. Kamu tüzel kişiliği, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur.” hükmün, 127. Maddesinde, “Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir. Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir… Kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir…. Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.” hükmüne yer verilmiştir. 06.12.2012 tarih, 28489 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 6360 sayılı Kanun’un 3. maddesinin 4. fıkrasında; “Bu Kanunla tüzel kişiliği kaldırılan il özel idaresi, belediye veya köy tüzel kişiliklerine şartlı olarak bakışı yapılan taşınır ve taşınmazların devrinin yapıldığı kurum veya kuruluş, bu taşınır ve taşınmazların bağış amacına uygun olarak kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Diğer bağış ve yardımlar hakkında 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır.”, geçici 1. maddesinde; “(1) Bu Kanundaki devir, tasfiye ve paylaştırma işlemlerini yürütmek üzere vali tarafından, bir vali yardımcısının başkanlığında, valinin uygun göreceği kurum ve kuruluş temsilcilerinin ve ilgili belediye başkanlarının katılımıyla devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonu kurulur. Bu komisyona yardımcı olmak üzere valinin görevlendirmesi ile alt komisyonlar da kurulabilir. (5); “Bu Kanun ile tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerinin her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları, komisyon kararıyla ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşları ile bunların taşra teşkilatına, valiliklere, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığına, büyükşehir belediyesine ve bağlı kuruluşuna veya ilçe belediyesine devredilmesine karar verilir. Devir işlemi, yapılacak ilk mahalli idareler genel seçimi tarihinde uygulamaya konulur. Maliye Hazinesine devredilen taşınmazlar Kanunun yayınlandığı tarih itibarıyla kullanmakta olan kurumlara tahsis edilmiş sayılır. Hazinenin özel mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlardan Maliye Bakanlığına, bu Kanunun 1 inci maddesiyle tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerine, belediyelere ve köy tüzel kişiliklerine tahsis edilmiş olanlar; kuruluş kanunlarıyla kendilerine verilen kamusal nitelikteki görevleri yerine getirmeleri amacıyla ve komisyon kararıyla; ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşlarına, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına, büyükşehir belediyelerine, büyükşehir belediyelerinin bağlı kuruluşlarına ve ilçe belediyelerine tahsis edilmiş sayılır.” hükümlerine yer verilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 5. maddesinde; “Büyükşehir belediyelerinin sınırları, il mülki sınırlarıdır. İlçe belediyelerinin sınırları, bu ilçelerin mülki sınırlarıdır.”, 27. maddesinde; “Büyükşehir kapsamındaki belediyeler arasında hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından uyum ve koordinasyon, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanır. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar almaya yetkilidir. Büyükşehir belediyelerinde meydan, bulvar, cadde, yol, sokak, park, spor ve kültürel tesislerin büyükşehir belediyesi ile büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dağılımına ilişkin esaslar büyükşehir belediye meclisi tarafından belirlenir. Büyükşehir belediyesi mücavir alanlarının ilçe belediyeleri arasındaki bölüşümü büyükşehir belediye meclisince yapılır. Büyükşehir belediyesi, 7 nci maddede sayılan hizmetleri, mali ve teknik imkanları çerçevesinde, nüfus ve hizmet alanlarını dikkate alarak, bu hizmetlerden yararlanacak büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dengeli olarak yürütmek zorundadır. İlçe belediyelerine ait görevlerden bir veya birkaçı, bedeli kendileri tarafından karşılanmak ve istekte bulunmak kaydıyla, büyükşehir belediye meclisinin kararına dayanarak, ortaklaşa veya bizzat büyükşehir belediyesi tarafından yapılabilir.” hükmün yer verilmiş, 7.maddesinin 6360 sayılı Yasa ile değişik (g) bendinde; “(Değişik; 12/11/2012-6360/7 md.) Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımı ile bu yolların temizliği ve karla mücadele çalışmalarını yürütmek; kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilan ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek.” ve (m) bendinde, “Büyükşehirin bütünlüğüne hizmet eden sosyal donatılar, bölge parkları, hayvanat bahçeleri, hayvan barınakları, kütüphane, müze, spor, dinlence, eğlence ve benzeri yerleri yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek; gerektiğinde amatör spor kulüplerine nakdi yardım yapmak, malzeme vermek ve gerekli desteği sağlamak, amatör takımlar arasında spor müsabakaları düzenlemek, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan sporculara, teknik yönetici, antrenör ve öğrencilere belediye meclis kararıyla ödül vermek” Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmış, ek 2. maddesinde de; ” Birleşme, katılma veya geçici 2 nci madde gereğince büyükşehir belediyesi sınırlarına giren belediyelerin yürütmekte olduğu su, kanalizasyon, katı atık, ulaşım, her çeşit yolcu ve yük terminalleri, toptancı halleri, mezbaha, mezarlık ve itfaiye hizmetlerine ilişkin olmak üzere bina, tesis, araç, gereç, taşınır ve taşınmaz malları ve bu hizmetlerin yerine getirilmesine yönelik yatırım, alacak ve borçları büyükşehir belediyesine veya ilgili bağlı kuruluşuna devredilir. ” hükümlerine yer verilmiştir. 14.06.2014 tarih ve 29030 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 5/1-a maddesinde; “Belediye hizmet alanı: Belediyelerin görev ve sorumlulukları kapsamındaki hizmetlerinin götürülebilmesi için gerekli itfaiye, acil yardım ve kurtarma, ulaşıma yönelik transfer istasyonu, araç ve makine parkı, bakım ve ikmal istasyonu, garaj ve triyaj alanları, belediye depoları, asfalt tesisi, atık işleme tesisi, zabıta birimleri, mezbaha, ekmek üretim tesisi, pazar yeri, idari, sosyal ve kültürel merkez gibi mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçları karşılamak üzere kurulan tesisler ile sermayesinin yarıdan fazlası belediyeye ait olan şirketlerin sahip olduğu tesislerin yapılabileceği alandır.” şeklinde tanımlanmıştır. 3194 sayılı imar Kanunun 11/1 maddesinde, “İmar planlarında; meydan, yol, park, yeşil saha, otopark, toplu taşıma istasyonu ve terminal gibi umumi hizmetlere ayrılmış yerlere rastlayan Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait gayrimenkuller ile askeri yasak bölgeler, güvenlik bölgeleri ile ülke güvenliği ile doğrudan doğruya ilgili Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekat ve savunma amaçlı yerler hariç Hazine ve özel idareye ait arazi ve arsalar belediye veya valiliğin teklifi, Maliye ve Gümrük Bakanlığının onayı ile belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeye; belediye ve mücavir alan hudutları dışında özel idareye bedelsiz terk edilir ve tapu kaydı terkin edilir. Ancak, bu yerlerin üzerinde bina bulunduğu takdirde, arsası hariç yalnız binanın halihazır kıymeti için takdir edilecek bedel ödenir. Bedeli ve ödeme şekli taraflarca tespit olumlu.” hükmü yer almaktadır.

2709 sayılı 1982 Anayasa’sına göre mahalli idareler, mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere kurulan ve seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileri olarak tanımlanmış olup, mahalli idarelerden olan il özel idareleri ve belediyelerin temel kuruluş amacı mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamaktır. 6360 sayılı Yasa ile yasada belirtilen il özel idaresi, belediye ve köy tüzel kişiliklerinin kaldırıldığı, il belediyesinin büyükşehir belediyesine dönüştürüldüğü, büyükşehir belediye sınırının ilin mülki sınırlarına genişletildiği, büyükşehir olan illerde mahalli ihtiyaçları karşılamakla görevli olan İl Özel İdarelerinin kaldırıldığı, bunların görevlerinin büyük çoğunluğunun mahalli idare olan Büyükşehir Belediyelerine verildiği, başka bir ifadeyle mahalli ihtiyaçlara karşılama yetki ve sorumluluğunun çoğunluğunun Büyükşehir Belediyelerine devredildiği görülmektedir. Yukarıda yer alan Kanun hükümlerinin değerlendirilmesinden, kapatılan İl Özel İdarelerine ait taşınır ve taşınmaz malların devrinin veya tahsisinin kuruluş kanunlarıyla kendilerine verilen kamusal nitelikteki görevleri yerine getirmeleri amacıyla ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşlarına, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına, büyükşehir belediyelerine, büyükşehir belediyelerinin bağlı kuruluşlarına ve ilçe belediyelerine yapılacağı, taşınır veya taşınmazın devrinde devir veya tahsis yapılacak idare ile ilgisinin kurulması gerektiği, ilgisinin de taşınmaz ile idarenin yürüteceği kanunla kendisine verilmiş olan kamu hizmeti esas alınmak suretiyle kurulması gerektiği, yerel hizmetlerin yürütülmesi amacıyla İl Özel İdarelerine tahsis edilmiş veya İl Özel İdareleri tarafından yerel imkanlarla kazanılmış olan taşınır ve taşınmazların tahsis ve devrinde de yerel hizmetlerin yürütümünde kullanılmasının öncelenmesi gerektiği, yerel hizmetlerin yürütülmesi ile ilgisi kurulamayan taşınmazların ilgili diğer kamu idarelerine, yerel hizmetlerin yürütülmesi ile ilgili olan taşınır ve taşınmazların ise ilgisine göre yerel idarelere devrinin veya tahsisinin gerektiği anlaşılmaktadır. Dava dosyasının incelenmesinden, 6360 sayılı Kanun uyarınca İzmir İli’nde Büyükşehir Belediye sınırının il mülki sınırı olarak belirlendiği, İzmir İline bağlı ilçelerin sınırları içerisinde yer alan köy ve belde belediyelerinin ve İzmir İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı, tüzel kişilikleri kaldırılan kurumların her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçlarının ilgisine göre devri amacıyla Devir, Tasfiye ve Paylaştırma komisyonu kurulduğu, komisyonun 12.05.2014 tarih ve 52 sayılı kararı ile  kapatılan İzmir İl Özel İdaresine ait imar planında belediye hizmet alanında kalan Buca ilçesi Kaynaklar mahallesinde bulunan, 20234 ada, 2 parsel sayılı, 6390 m2 yüzölçümlü taşınmazın mülkiyetinin Maliye Hazinesine devrine karar verilmesi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.Bu durumda kapatılan İzmir İl Özel İdaresine ait Buca ilçesi Kaynaklar mahallesinde bulunan, 20234 ada, 2 parsel sayılı, 6390 m2 yüzölçümlü taşınmazın imar planında belediye hizmet alanında kaldığı, 5216 sayılı, Yasa uyarınca büyükşehirin bütünlüğüne hizmet eden sosyal donatılar, bölge parkları, müze, spor, dinlence, eğlence ve benzeri yerleri yapmak yetki ve görevi Büyükşehir Belediyelerine verildiği göz önünde bulundurulduğunda, belediye hizmet alanında kalan taşınmazın Kanunla verilen görevlerin yerine getirilmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne devri gerekirken, taşınmazla ilgisi bulunmayan Maliye Hazinesine devrine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.Açıklanan nedenlerle, dava konusu işlemin iptaline, aşağıda dökümü yapılan yargılama giderinin ve AAÜT uyarınca belirlenen 1.500,00 TL avukatlık ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, artan posta ücretinin kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde Danıştay’a temyiz yolu açık olmak üzere 21/04/2015 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.

İzmir 2. İdare Mahkemesi, Esas: 2014/1397, Karar: 2015/431, Tarih:24.03.2015

ÖZÜ: 6360 sayılı Kanun uyarınca kurulan İzmir Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonunun 12.05.2014 tarih ve 59 sayılı kararıyla, kapatılan İzmir İl Özel idaresine ait Bergama ilçesi, 1123 ada, 1 parsel sayılı, 33.056 m2 yüzölçümlü taşınmazın İzmir İ1 Özel İdaresi tarafından yerel hizmetlerin yürütülmesi amacıyla asfalt şantiyesi olarak kullanıldığı, Büyükşehir Belediye sınırları içerisinde yol yapım, bakım ve onarım görevinin büyük çoğunluğunun 5216 sayılı Kanun uyarınca Büyükşehir Belediyelerine verildiği göz önünde bulundurulduğunda, asfalt şantiyesi olarak kullanılan taşınmazın Kanunla verilen görevlerin yerine getirilmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne tahsisi gerekirken, taşınmazla ilgisi bulunmayan Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Dava; kapatılan İzmir /İl Özel idaresine ait Bergama ilçesi, 1123 ada, 1 parsel sayılı, 33.056 rn2 yüzölçümlü taşınmazın Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine ilişkin 12.05.2014 tarih ve 59 sayılı İzmir Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu kararının iptali istemiyle açılmıştır. 2709 sayılı 1982 Anayasa’sının 123. Maddesinde, ” İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır. Kamu tüzelkişiliği, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur.” hükmüne, 127. Maddesinde, “Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir… Kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir…. Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.” hükmüne yer verilmiştir. 06.12.2012 tarih, 28489 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 6360 sayılı Kanun’un 3. maddesinin 4. fıkrasında; “Bu Kanunla tüzel kişiliği kaldırılan il özel idaresi, belediye veya köy tüzel kişiliklerine şartlı olarak bağışı yapılan taşınır ve taşınmazların devrinin yapıldığı kurum veya kuruluş, bu taşınır ve taşınmazların bağış amacına uygun olarak kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Diğer bağış ve yardımlar hakkında 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır.”,geçici. 1. maddesinde; “(1) Bu Kanundaki devir, tasfiye ve paylaştırma işlemlerini yürütmek üzere vali tarafından, bir vali yardımcısının başkanlığında, valinin uygun göreceği kurum ve kuruluş temsilcilerinin ve ilgili belediye başkanlarının katılımıyla devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonu kurulur. Bu komisyona yardımcı olmak üzere valinin görevlendirmesi ile alt komisyonlar da kurulabilir. (5) “Bu Kanun ile tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerinin her törlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları, komisyon kararıyla ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşları ile bunların taşra teşkilatına, valiliklere, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığına, büyükşehir belediyesine ve bağlı kuruluşuna veya ilçe belediyesine devredilmesine karar verilir.

Devir işlemi, yapılacak ilk mahalli idareler genel seçimi tarihinde uygulamaya konulur. Maliye Hazinesine devredilen taşınmazlar Kanunun yayımlandığı tarih itibarıyla kullanmakta olan kurumlara tahsis edilmiş sayılır. Hazinenin özel mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlardan Maliye Bakanlığınca, bu Kanunun 1 inci maddesiyle tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerine, belediyelere ve köy tüzel kişiliklerine tahsis edilmiş olanlar; kuruluş kanunlarıyla kendilerine verilen tarımsal nitelikteki görevleri yerine getirmeleri amacıyla ve komisyon kararıyla; ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşlarına yatırım, izleme ve koordinasyon başkanlıklarına, büyükşehir belediyelerine, Büyükşehir belediyelerinin bağlı kuruluşlarına ve ilçe belediyelerine tahsis edilmiş sayılır.”hükümlerine yer verilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 5. maddesinde: “Büyükşehir belediyelerinin sınırları, il mülki sınırlarıdır. İlçe belediyelerinin sınırları, bu ilçelerin mülki sınırlarıdır.”, 27. maddesinde; “Büyükşehir kapsamındaki belediyeler arasında hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından uyum ve koordinasyon, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanır. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar almaya yetkilidir. Büyükşehir belediyelerinde meydan, bulvar, cadde, yol, sokak, park, spor ve kültürel tesislerin büyükşehir belediyesi ile büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dağılımına ilişkin esaslar büyükşehir belediye meclisi tarafından belirlenir. Büyükşehir belediyesi mücavir alanlarının ilçe belediyeleri arasındaki bölüşümü büyükşehir belediye meclisince yapılır. Büyükşehir belediyesi, 7 nci maddede sayılan hizmetleri, mali ve teknik imkanları çerçevesinde, nüfus ve hizmet alanlarını dikkate alarak, bu hizmetlerden yararlanacak büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dengeli olarak yürütmek zorundadır. İlçe belediyelerine ait görevlerden bir veya birkaçı, bedeli kendileri tarafından karşılanmak ve istekte bulunmak kaydıyla, büyükşehir belediye meclisinin kararına dayanarak, ortaklaşa veya bizzat büyükşehir belediyesi tarafından yapılabilir.” hükmüne yer verilmiş, 7.maddesinin 6360 sayılı Yasa ile değişik (g) bendinde, “(Değişik: 12/11/2012-6360/7 md.) Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak; yaptırmak, bakım ve onarımı ile bu yolların temizliği ve karla mücadele çalışmalarını yürütmek; kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilki ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaralar ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek. “Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmış, ek 2, maddesinde de; ” Birleşme, katılma veya geçici 2 nci madde gereğince büyükşehir belediyesi sınırlarına giren belediyelerin yürütmekte olduğu su, kanalizasyon, katı atık, ulaşım, her çeşit yolcu ve yük terminalleri, toptancı halleri, mezbaha, mezarlık ve itfaiye hizmetlerine ilişkin olmak üzere bina, tesis, araç, gereç, taşınır ve taşınmaz malları ve bu hizmetlerin yerine getirilmesine yönelik yatırım, alacak ve borçları büyükşehir belediyesine veya ilgili bağlı kuruluşuna devredilir.” hükümlerine yer verilmiştir.

2709 sayılı 1982 Anayasasına göre mahalli idareler, mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere kurulan ve seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileri olarak tanımlanmış olup, mahalli idarelerden olan il özel idareleri ve belediyelerin temel kuruluş amacı mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamaktır. 6360 sayılı Yasa ile yasada belirtilen il özel idaresi, belediye ve köy tüzel kişiliklerinin kaldırıldığı, il belediyesinin büyükşehir belediyesine dönüştürüldüğü, büyükşehir belediye sınırının ilin mülki sınırlarına genişletildiği, büyükşehir olan illerde mahalli ihtiyaçları karşılamakla görevli olan İl Özel İdarelerinin kaldırıldığı, bunların görevlerinin büyük çoğunluğunun mahalli idare olan Büyükşehir Belediyelerine verildiği, başka bir ifadeyle mahalli ihtiyaçları karşılama yetki ve sorumluluğunun çoğunluğunun Büyükşehir Belediyelerine devredildiği görülmektedir Yukarıda yer alan Kanun hükümlerinin değerlendirilmesinden, kapatılan İl Özel İdarelerine ait taşınır ve taşınmaz malların devrinin veya tahsisinin kuruluş kanunlarıyla kendilerine verilen kamusal nitelikteki görevleri yerine getirmeleri amacıyla ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşlarına, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına, büyükşehir belediyelerine, büyükşehir belediyelerinin bağlı kuruluşlarına ve ilçe belediyelerine yapılacağı taşınır veya taşınmaz devrinde devir veya tahsis yapılacak idare ile ilgisinin kurulması gerektiği, ilgisinin de taşınmaz ile idarenin yürüteceği kanunla kendisine verilmiş olan kamu hizmeti esas alınmak suretiyle kurulması gerektiği, yerel hizmetlerin yürütülmesi amacıyla İl Özel İdarelerine tahsis edilmiş veya İl Özel İdareleri tarafından yerel imkanlarla kazanılmış olan taşınır ve taşınmazların tahsis ve devrinde de yerel hizmetlerin yürütümünde kullanılmasının öncelenmesi gerektiği, yerel hizmetlerin yürütülmesi ile ilgisi kurulamayan taşınmazların ilgili diğer kamu idarelerine, yerel hizmetlerin yürütülmesi ile ilgili olan taşınır ve taşınmazların ise ilgisine göre yerel idarelere devrinin veya tahsisinin gerektiği anlaşılmaktadır.

Dava dosyasının incelenmesinden, 6360 sayılı Kanun uyarınca İzmir İli’nde Büyükşehir Belediye sınırının il mülki sınırı olarak belirlendiği, İzmir İli’ne bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan köy ve belde belediyelerinin ve İzmir İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı, tüzel kişilikleri kaldırılan kurumların her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçlarının ilgisine göre devri amacıyla Devir, Tasfiye ve Paylaştırma komisyonu kurulduğu, komisyonun 12.05.2014 tarih ve 59 sayılı kararı ile kapatılan İzmir İl Özel idaresine ait asfalt şantiyesi olarak kullanılan Bergama ilçesi, 1123 ada, 1 parsel sayılı, 33.056 m2 yüzölçümlü taşınmazın Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine karar verilmesi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır. Bu durumda, kapatılan İzmir İl Özel idaresine ait Bergama ilçesi, 1123 ada, 1 parsel sayılı, 33.056 m2 yüzölçümlü taşınmazın İzmir İ1 Özel İdaresi tarafından yerel hizmetlerin yürütülmesi amacıyla asfalt şantiyesi olarak kullanıldığı, Büyükşehir Belediye sınırları içerisinde yol yapım, bakım ve onarım görevinin büyük çoğunluğunun 5216 sayılı Yasa uyarınca Büyükşehir Belediyelerine verildiği göz önünde bulundurulduğunda, asfalt şantiyesi olarak kullanılan taşınmazın Kanunla verilen görevlerin yerine getirilmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne tahsisi gerekirken, taşınmazla ilgisi bulunmayan Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle, dava konusu işlemin iptaline, aşağıda dökümü yapıları 271,50 TL yargılama giderinin ve AAÜT uyarınca belirlenen 1.500,00 TL avukatlık ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, artan posta ücretinin kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde Danıştay’a temyiz yolu açık olmak üzere 24/03/2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

            İzmir 2. İdare Mahkemesi, Esas: 2014/1988, Karar: 2015/611, Tarih: 21.04.2015

ÖZÜ: 12.05.2014 tarih ve 50 sayılı İzmir Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu kararıyla kapatılan İzmir İl Özel İdaresine ait Konak ilçesi, 2. Aziziye Mahallesi, 2494 ada, 53 parsel sayılı, 242,50 m2 yüz ölçümlü taşınmazın Mülkiyetinin Maliye Hazinesine devrine, Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine ilişkin parselin, yüzölçümü ve konumu dikkate alındığında okul yeri olarak ayrılmasına imkan bulunmadığı halde dava konusu işlem ile okul yeri olarak ayrılmış ve ilgisi bulunmayan Maliye Hazinesine devrine, Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine karar verilmiş ise de Mahkememizin 21.04.2015 gün ve K: 2015/621 sayılı kararı İle imar planında yol ve park alanında kalan taşınmazın Kanunla verilen görevlerin yerine getirilebilmesi amacıyla Konak Belediyesine devri gerektiği yönünde hüküm kurulmuş olması nedeniyle dava konusu işlemde davacı İzmir Büyükşehir Belediyesi yönünden hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Dava; kapatılan İzmir İl Özel idaresine ait Konak ilçesi, 2. Aziziye Mahallesi, 2494 ada, 53 parsel sayılı, 242,50 m2 yüzölçümlü taşınmazın mülkiyetinin Maliye Hazinesine devrine, Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine ilişkin 12.05.2014 tarih ve 50 sayılı İzmir Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu kararının iptali istemiyle açılmıştır.

2709 sayılı 1982 Anayasa’sının 123. Maddesinde, “İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır. Kamu tüzelkişiliği, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur.” hükmüne, 127. Maddesinde, “Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir. Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir… Kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir…. Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir. ” hükmün yer verilmiştir.

06.12.2012 tarih, 28489 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan On Üç ilde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 6360 sayılı Kanun’un 3. maddesinin 4. fıkrasında; “Bu Kanunla tüzel kişiliği kaldırılan il Özel idaresi, belediye veya köy tüzel kişiliklerine şartlı olarak bağışı yapılan taşınır ve taşınmazların devrinin yapıldığı kurum veya kuruluş, bu taşınır ve taşınmazların bağış amacına uygun olarak kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Diğer bağış ve yardımlar hakkında 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır.”, geçici 1. maddesinde; “(1) Bu Kanundaki devir, tasfiye ve paylaştırma işlemlerini yürütmek üzere vali tarafından, bir vali yardımcısının başkanlığında, valinin uygun göreceği kurum ve kuruluş temsilcilerinin ve ilgili belediye başkanlarının katılımıyla devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonu kurulur. Bu komisyona yardımcı olmak üzere valinin görevlendirmesi ile alt komisyonlar da kurulabilir. (5); “Bu Kanun ile tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerinin her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları, komisyon kararıyla ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşları ile bunların taşra teşkilatına, valiliklere, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığına, büyükşehir belediyesine ve bağlı kuruluşuna veya ilçe belediyesine devredilmesine karar verilir. Devir işlemi, yapılacak ilk mahalli idareler genel seçimi tarihinde uygulamaya konulur. Maliye Hazinesine devredilen taşınmazlar Kanunun yayımlandığı tarih itibarıyla kullanmakta olan kurumlara tahsis edilmiş sayılır. Hazinenin özel mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlardan Maliye Bakanlığınca, bu Kanunun 1 inci maddesiyle tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerine, belediyelere ve köy tüzel kişiliklerine tahsis edilmiş olanlar; kuruluş kanunlarıyla kendilerine verilen kamusal nitelikteki görevleri yerine getirmeleri amacıyla ve komisyon kararıyla; ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşlarına, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına, büyükşehir belediyelerine, büyükşehir belediyelerinin bağlı kuruluşlarına ve ilçe belediyelerine tahsis edilmiş sayılır.” hükümlerine yer verilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 5. maddesinde; “Büyükşehir belediyelerinin sınırları, il mülki sınırlardır, ilçe belediyelerinin sınırları, bu ilçelerin mülki sınırlarıdır.”, 27. maddesinde; “Büyükşehir kapsamındaki belediyeler arasında hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından uyum ve koordinasyon, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanır. Büyükşehir, belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar almaya yetkilidir. Büyükşehir belediyelerinde meydan, bulvar, cadde, yol, sokak, park, spor ve kültürel tesislerin büyükşehir belediyesi ile büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dağılımına ilişkin esaslar büyükşehir belediye meclisi tarafından belirlenir. Büyükşehir belediyesi mücavir alanlarının ilçe belediyeleri arasındaki bölüşümü büyükşehir belediye meclisince yapılır. Büyükşehir belediyesi, 7 nci maddede sayılan hizmetleri, mali ve teknik imkanları çerçevesinde, nüfus ve hizmet alanlarını dikkate alarak, bu hizmetlerden yararlanacak büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dengeli olarak yürütmek zorundadır. İlçe belediyelerine ait görevlerden bir veya birkaçı, bedeli kendileri tarafından karşılanmak ve istekte bulunmak kaydıyla, büyükşehir belediye meclisinin kararına dayanarak, ortaklaşa veya bizzat büyükşehir belediyesi tarafından yapılabilir.” hükmüne yer verilmiş, 7. maddenin (g) bendinde, Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımını sağlamak, kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilan ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek, (i) bendinde, “Sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunmasını sağlamak; ağaçlandırma yapmak; gayrisıhhi işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; inşaat malzemeleri, hurda depolama alanları ve satış yerlerini, hafriyat toprağı; moloz; kum ve çakıl depolama alanlarını; odun ve kömür satış ve depolama sahalarını belirlemek, bunların taşınmasında çevre kirliliğine meydan vermeyecek tedbirler almak; büyükşehir katı atık yönetim planını yapmak, yaptırmak; katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; sanayi ve tıbbi atıklara ilişkin hizmetleri yürütmek, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; deniz araçlarının atıklarını toplamak; toplatmak, arıtmak ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmak” Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmış, 10. maddesinde, “Büyükşehir ve ilçe belediyeleri; görevli oldukları konularda bu Kanunla birlikte Belediye Kanunu ve diğer mevzuat hükümleri ile ilgisine göre belediyelere tanınan yetki, imtiyaz ve muafiyetlere sahiptir.” hükmüne, Ek 2. maddesinde de; “Birleşme, katılma veya geçici 2 nci madde gereğince büyükşehir belediyesi sınırlarına giren belediyelerin yürütmekte olduğu su, kanalizasyon, katı atık, ulaşım, her çeşit yolcu ve yük terminalleri, toptancı halleri, mezbaha, mezarlık ve itfaiye hizmetlerine ilişkin olmak üzere bina, tesis, araç, gereç, taşınır ve taşınmaz malları ve bu hizmetlerin yerine getirilmesine yönelik yatırım, alacak ve borçları büyükşehir belediyesine veya ilgili bağlı kuruluşuna devredilir.” hükmüne, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14. maddesinde de , “Belediye, mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla; a) ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, nikah, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000’i geçen belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar.”hükümlerine yer verilmiştir. 2709 sayılı 1982 Anayasa’sına göre mahalli idareler, mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere kurulan ve seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileri olarak tanımlanmış olup, mahalli idarelerden olan il özel idareleri ve belediyelerin temel kuruluş amacı mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamaktır. 6360 sayılı Yasa ile yasada belirtilen il özel idaresi, belediye ve köy tüzel kişiliklerinin kaldırıldığı, il belediyesinin büyükşehir belediyesine dönüştürüldüğü, büyükşehir belediye sınırının ilin mülki sınırlarına genişletildiği, büyükşehir olan illerde mahalli ihtiyaçları karşılamakla görevli olan İl Özel İdarelerinin kaldırıldığı, bunların görevlerinin büyük çoğunluğunun mahalli idare olan Büyükşehir Belediyelerine ve İlçe Belediyelerine verildiği, başka bir ifadeyle mahalli ihtiyaçları karşılama yetki ve sorumluluğunun çoğunluğunun Büyükşehir Belediyelerine ve İlçe Belediyelerine devredildiği görülmektedir. Yukarıda yer alan Kanun hükümlerinin değerlendirilmesinden, kapatılan İl Özel İdarelerine ait taşınır ve taşınmaz malların devrinin veya tahsisinin kuruluş kanunlarıyla kendilerine verilen kamusal nitelikteki görevleri yerine getirmeleri amacıyla ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşlarına, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına, büyükşehir belediyelerine, büyükşehir belediyelerinin bağlı kuruluşlarına ve ilçe belediyelerine yapılacağı, taşınır veya taşınmazın devrinde devir veya tahsis yapılacak idare ile ilgisinin kurulması gerektiği, ilgisinin de taşınmaz ile idarenin yürüteceği kanunla kendisine verilmiş olan kamu hizmeti esas alınmak suretiyle kurulması gerektiği, yerel hizmetlerin yürütülmesi amacıyla İl Özel İdarelerine tahsis edilmiş veya İl Özel İdareleri tarafından yerel imkanlarla kazanılmış olan taşınır ve taşınmazların tahsis ve devrinde de yerel hizmetlerin yürütümünde kullanılmasının öncelenmesi gerektiği, yerel hizmetlerin yürütülmesi ile ilgisi kurulamayan taşınmazların ilgili diğer kamu idarelerine, yerel hizmetlerin yürütülmesi ile ilgili olan taşınır ve taşınmazların ise ilgisine göre yerel idarelere devrinin veya tahsisinin gerektiği anlaşılmaktadır. Dava dosyasının incelenmesinden, 6360 sayılı Kanun uyarınca İzmir İli’nde Büyükşehir Belediye sınırının il mülki sınırı olarak belirlendiği, İzmir İli’ne bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan köy ve belde belediyelerinin ve İzmir İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı, tüzel kişilikleri kaldırılan kurumların her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçlarının ilgisine göre devri amacıyla Devir, Tasfiye ve Paylaştırma komisyonu kurulduğu, komisyonun 12.05.2014 tarih ve 50 sayılı kararı ile kapatılan İzmir İl Özel idaresine ait, imar planında yol ve park alanında kalan Konak ilçesi, 2. Aziziye Mahallesi, 2494 ada, 53 parsel sayılı, 242,50 m2 yüzölçümlü taşınmazın mülkiyetinin Maliye Hazinesine devrine, Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine karar verilmesi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır. Aynı dava konusu taşınmazın Maliye Hazinesine devrine, Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine ilişkin kararın iptali istemiyle Konak Belediye Başkanlığı’nca da dava açıldığı, Mahkememizin 21.04.2015 tarih ve E:2014/1389, K:2015/621 sayılı kararı ile 5393 sayılı Belediye Kanunu uyarınca belediyelerin yol ve park yapma görevi olduğu göz önünde bulundurulduğunda, imar planında yol ve park alanında kalan taşınmazın Kanunla verilen görevlerin yerine getirilebilmesi amacıyla Konak Belediyesi’ne devri gerektiğinden bahisle dava konusu işlemin iptaline karar verildiği görülmektedir. Bu durumda; dava dosyasındaki bilgi ve belgeler ile Mahkememizin 2014/1389 esas sayılı dava dosyasının birlikte incelenmesi sonucu; kapatılan İzmir İl Özel İdaresine ait Konak ilçesi, 2. Aziziye Mahallesi, 2494 ada, 53 parsel sayılı, 242,50 m2 yüz ölçümlü taşınmazın, yüzölçümü ve konumu dikkate alındığında okul yeri olarak ayrılmasına imkan bulunmadığı halde dava konusu işlem ile okul yeri olarak ayrılmış ve ilgisi bulunmayan Maliye Hazinesine devrine, Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsisine karar verilmiş ise de Mahkememizin 21.04.2015 gün ve K: 2015/621 sayılı kararı İle imar planında yol ve park alanında kalan taşınmazın Kanunla verilen görevlerin yerine getirilebilmesi amacıyla Konak Belediyesine devri gerektiği yönünde hüküm kurulmuş olması nedeniyle dava konusu işlemde davacı İzmir Büyükşehir Belediyesi yönünden hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Açıklanan nedenlerle, davanın reddine, aşağıda dökümü yapılan yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına, karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari ücret Tarifesi uyarınca belirlenen 750,00 TL avukatlık ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine, artan posta ücretinin kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde Danıştay’a temyiz yolu açık olmak üzere 21/04/2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Danıştay Altıncı Daire, Esas: 2011/8152, Karar: 2013/2702, Tarih: 17.04.2013

ÖZÜ: İmar planında yol ve otopark olarak belirlenen ve 5 yıllık imar programına alınmaması sonucu kamulaştırılmayan taşınmazın bedelinin, keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılarak belirlenmesi suretiyle ödenmesi gerektiğinden tazminat isteminin reddine ilişkin mahkeme kararında isabet bulunmadığı hk.

Çanakkale İli, Merkez Barbaros Mahallesi, 844 ada, 129, 130 sayılı parsellerin uygulama imar planında yol ve otopark alanı olarak belirlenmesi sebebiyle uğranıldığı ileri sürülen 120.000,00-TL zararın 07.09.2007 tarihinden itibaren işletilecek yasal faizi ile birlikte tazmini istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince, davacının 129, 130 sayılı30 m2’lik parselinin 1/1000 ölçekli uygulama imar planında yol ve otopark alanı olarak belirlenmesi üzerine meydana gelen maddi zararın karşılanması için Çanakkale Belediye Başkanlığı’na başvurarak mülkiyet hakkının kısıtlanması ve ortadan kalkması sonucu büyük bir ekonomik zarara uğradığından taşınmazın kamulaştırılması, olmadığı takdirde eş değer bir taşınmaz ile trampa edilmesi yolundaki başvurusunun cevap verilmeyerek zımnen reddedilmesi üzerine iş bu davayı açtığı, Mahkemelerinin 03.02.2009 ve 29.04.2009 tarihli ara kararlar ile “taşınmazların 1/1000 ölçekli uygulama imar planında yol ve otopark alanı olarak belirlenmesine ilişkin plan değişikliğine karşı dava açılıp açılmadığı ve talep edilen 120.000,00-TL maddi tazminat bedelinin idarenin hangi eylem ve işleminden kaynaklandığı ile maddi zararın tespitine ve tevsikine dair belgelerin birer örneği istenildiği halde, bu konuda herhangi bir bilgi ve belge sunulmadığı gibi ayrıca plan değişikliğine karşı da dava açılmadığının belirtildiği, dolayısıyla maddi zararın unsurlarından olan zararın kesin olması şartının olayda vuku bulmadığı, idarenin tazminle yükümlü tutulmasının, ancak kesin olarak ortaya çıkmış ve belirgin hale gelmiş bir maddi zararın varlığı halinde mümkün olduğu, davacı tarafından uğramış olduğu iddia edilen 120.000,00-TL maddi zararın somut olarak belgelendirilmemesi karşısında bu aşamada kesin bir zararın oluşmadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, bu karar davacı vekilince temyiz edilmiştir.

Anayasa’nın 35. maddesinde: “Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.” kuralına yer verilmiş, temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasını düzenleyen 13. maddesinde ise, temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu sınırlamaların, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı belirtilmiştir.

Anayasa’nın 90. maddesi uyarınca uygun bulunan ve iç hukukun bir parçası halini alan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 1 no.lu Ek Protokolünün “Mülkiyetin korunması” başlıklı 1. maddesinde ise: “Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir.” hükmü yer almıştır.

Nitekim, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM), benzer bir mülkiyet hakkı ihlali iddiasıyla açılmış olan, Hakan Arı/Türkiye Davasında (Başvuru No:13331/07) 11.1.2011 tarihinde verdiği kararda, “…. başvuran mülkiyet hakkına karşı orantısız bir müdahalenin yapıldığını öne sürmektedir.

Hükümet, mülkiyetten yoksun bırakma gibi bir durumun söz konusu olmadığını ve başvuranın arazisini kullanmaya ve fidanlık olarak ekip biçmeye devam edebileceğini savunmaktadır.

AİHM’ye göre başvuranın mülkiyet hakkına yönelik bir müdahale söz konusudur. Taşınmazın şehir imar planında okul yapımı için öngörülmesi yalnızca imar yasağından etkilenmesine yol açmamış, aynı zamanda araziden istifade edilmesini de olanaksız hale getirmiştir. Geriye Ek 1 No’lu Protokol’ün 1. maddesinin ihlal edilip edilmediğini tespit etmek kalmaktadır.

AİHM, başvuranın taşınmazına el atılmaması nedeniyle re’sen gerçekleşmiş bir müdahalenin olmadığını gözlemlemektedir. AİHM, bunun yanı sıra mülkiyetin transferinin gerçekleşmemiş olduğu ihtilaf konusu davayı görünenlerin ötesine geçerek gerçek yüzüyle inceleyeceğini belirtmektedir. AİHM, bu bağlamda, başvuran tarafından öne sürülen durumun etkilerinin mülkiyet hakkına yönelik kısıtlamalardan ileri geldiğini, gayrimenkulün değeri ile ilintili olduğunu ve sonucu itibarıyla bütün olarak taşınmazın kullanılabilirliğini azalttığını anımsatır. AİHM, buna karşın, özüne yönelik kayba uğrasa da mezkur hakkın kaybolmadığını not etmektedir. Dile getirilen bütün bu tedbirlerden başvuranın mülkiyet hakkından yoksun bırakıldığı gibi bir çıkarımda bulunulamamaktadır. Başvuran ne taşınmazına erişim hakkını ne de onun maliki olmayı kaybetmiş, esasen taşınmazın satışı konusunda sıkıntı yaşamıştır. …

AİHM, yine de başvuran tarafından dile getirilen durumun Ek 1 No’lu Protokol’ün 1. maddesinin ilk cümlesi kapsamına girdiğini ifade etmektedir.

AİHM, kamu yararının gerekleri ile başvuranın temel haklarının korunması arasında hüküm sürmesi gereken adil dengenin gözetilip gözetilmediğini incelemeye alacaktır. (…)

Başvuranın imar iznini elde etme konusunda meşru bir beklentisi bulunmaktadır. Zira okul inşaatının öngörüldüğü şehir imar planını müteakip kamulaştırma amacıyla sonradan araziye imar yasağı getirilmiştir. Bu yasak halen sürmektedir.

AİHM, başvuranın ilgili bütün bu dönem boyunca mülkiyetinin akıbeti konusunda bir belirsizliğe itildiğini gözlemlemektedir. İlk etapta idari bütçe kaynaklarının yetersizliği nedeniyle mezkur arazi kamulaştırılamamış, ikinci süreçte belediyenin 22 Eylül 2005 tarihinde kabul ettiği yeni şehir imar planına göre başvuranın taşınmazı bir kez daha okul yapımı kararından etkilenmiştir.

AİHM, bu bağlamda, Hükümet tarafından iç hukukta başvuranın taşınmazının belirsizliğini telafi edecek herhangi bir hukuki kararın alındığı dile getirilmemiştir.

AİHM, söz konusu bu durumun, başvuranın mülkiyet hakkından tam anlamıyla yararlanmasının önünde engel teşkil ettiğine ve arazinin satış şansı da dahil, sonucu itibarıyla taşınmazın değerini hatırı sayılır ölçüde azalttığına itibar etmektedir.

Ayrıca başvuranın uğradığı kayıp hiçbir tazminat miktarı ile giderilmemiştir.

Bütün bu sözü edilenler AİHM’yi başvuranın, kamu yararının gerekleri ile mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi bozan alışılmışın dışında ve ölçüsüz bir yüke katlanmak zorunda kaldığı yönünde düşünmeye sevk etmektedir.

AİHM, bu nedenle Ek 1 No’lu Protokol’ün 1. maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmaktadır.” gerekçesiyle Türkiye’yi tazminat ödemeye mahkum etmiştir.

Bu arada, benzer uyuşmazlıkların adli yargıda dava konusu edilmeleri üzerine adli yargı yerlerinin ve Yargıtay’ın, konuyu çözümsüz bırakmamak amacıyla uyuşmazlıklara medeni hukuk kuralları çerçevesinde çözümler getirmeye çalıştığı görülmektedir.Konunun en belirgin şekilde tartışıldığı ve karara bağlandığı örnek ise Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 15.12.2010 günlü, E:2010/5-662K:2010/651 sayılı kararıdır. Bu kararda; “… uzun yıllar programa alınmayan imar planının fiilen hayata geçirilmemesi nedeniyle kamulaştırma ya da takas cihetine gitmeyen davalı İdarenin, malikin taşınmaz üzerindeki tasarruf hakkını belirsiz bir süre için kullanılamaz hale getirdiği, dolayısıyla malikin taşınmazdan mülkiyet hakkının özüne uygun şekilde yararlanma olanağı kalmadığı, taşınmaz malikinin mülkiyet hakkının hukuksal bir nedene dayanılmadan İdarece engellendiği kuşkusuzdur.

Yukarıda açıklandığı üzere, malikin taşınmaz üzerindeki egemenliği hukuk düzeninin sınırları içinde üçüncü kişilere karşı korunmuş ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 683. maddesinde malike, hukuka aykırı olarak müdahalenin önlenmesini isteme hakkı tanınmıştır. Bir kişinin taşınmazına eylemli olarak el atıp tamamen veya kısmen kullanılmasına engel olunması ile imar uygulaması sonucu o kişinin mülkiyetinde olan taşınmaza hukuken kullanmaya engel sınırlamalar getirilmesi arasında sonucu itibari ile bir fark bulunmamakta her ikisi de kişinin mülkiyet hakkının sınırlandırılması anlamında aynı sonucu doğurmaktadır.

Ancak, bundan da öte; uzun yıllar programa alınmayan imar planının fiilen hayata geçirilmemesi nedeniyle kamulaştırma ya da takas cihetine gitmeyen davalı İdarece, pasif ve suskun kalınmak ve işlem tesis edilmemek suretiyle taşınmaza müdahale edildiği; bu haliyle İdarenin eyleminin, mülkiyet hakkının özüne dokunan ve onu ortadan kaldıran bir niteliğe sahip bulunan kamulaştırmasız el koyma olgusunun varlığı için yeterli bulunduğu, her türlü izahtan varestedir.” gerekçesiyle söz konusu uyuşmazlıkları “kamulaştırmasız el koyma” kapsamında değerlendirmiş ve idarenin hukuka aykırı eylemiyle mülkiyet hakkı engellenen taşınmaz mal sahibinin, dava yoluyla kamulaştırmasız el koyma hükümleri doğrultusunda mülkiyetin bedele çevrilmesini, eş söyleyişle idareden değer karşılığının verilmesini isteyebileceği sonucuna varmıştır.

Bununla birlikte, benzer uyuşmazlıklarla ilgili olarak yine adli yargıda açılan davalarda, görev itirazında bulunulması üzerine olumlu görev uyuşmazlığı çıkmış, uyuşmazlığı inceleyen Uyuşmazlık Mahkemesi tarafından da, 9.4.2012 günlü, E:2012/41, K:2012/77 sayılı ve 9.4.2012 günlü, E:2011/238, K:2012/63 sayılı kararlarda olduğu gibi, yukarıda belirtilen konularda idari yargı görevli bulunmuştur.

3194 sayılı İmar Kanunuyla yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla anılan Kanunun 7. ve 8. maddeleriyle, belirli nüfus kriterini aşan belediye ve valiliklere imar planları hazırlama ve yürürlüğe koyma yükümlülüğü getirilmiştir.

Aynı Kanunun 10. maddesinde: “Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisince kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek kamu kuruluşlarının bütçelerine konulur. İmar programlarında, umumi hizmetlere ayrılan yerler ile özel kanunları gereğince kısıtlama konulan gayrimenkuller kamulaştırılıncaya veya umumi hizmetlerle ilgili projeler gerçekleştirilinceye kadar bu yerlerle ilgili olarak diğer kanunlarla verilen haklar devam eder.” hükmüne yer verilmek suretiyle, belediyelere, imar planlarını uygulamak üzere belirtilen süre içerisinde imar programını hazırlama; programı uygulamaya koyma, ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarına ise imar programlarında kendi görev alanlarındaki kamu hizmeti için ayrılan özel mülkiyete ait arsaları program süresi içinde kamulaştırma zorunluluğu yüklenmiştir.

Dosyanın incelenmesinden, davacının 07.09.2007 tarihinde davalı belediye başkanlığına başvuruda bulunarak imar planında değişiklik yapılarak taşınmazının yol ve otopark alanından konut alanına dönüştürülmesi isteminde bulunduğu, bu istemin 03.10.2007 günlü, 2007/199 sayılı belediye meclisi kararı ile reddedildiği, davacının daha sonra 04.07.2008 tarihinde noter aracılığı ile davalı idareye ihtarname göndererek; taşınmazların imar planında yol ve otopark alanında kaldığı, bu nedenle mülkiyet hakkının kısıtlanması ve ortadan kalkması sonucu büyük bir ekonomik mağduriyete uğradığını, bu mağduriyetinin ortadan kaldırılması için plan değişikliği talebinde bulunduğu bunun reddedildiği, taşınmazlarının kamulaştırılmasına veya 2942 sayılı Kanunun 26. maddesi uyarınca kamulaştırma bedeli yerine idarenin kamu hizmetine tahsis edilmemiş eşdeğer bir taşınmaz malı ile trampa edilmesi, bu işlemlerin 90 gün içinde tamamlanması, aksi takdirde idare aleyhine dava açacağını belirttiği, bu başvurunun zımnen reddi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Davacıya ait parsellerin, imar planında kamunun kullanımı için yol ve otopark alanı olarak ayrılması nedeniyle bu parselde artık yapılaşmaya gidilemeyeceğinden, davacının tasarruf haklarının kısıtlandığının açıktır. Buna rağmen taşınmazın yol ve otopark olarak belirlenmesinin üzerinden beş yıldan fazla bir süre geçmiş olmasına karşın davalı idarece 5 yıllık imar programının hazırlanmadığı ve kamulaştırma yapılmadığı gibi taşınmazın kamulaştırılmasına yönelik davacı istemlerinin reddedildiği ve ne zaman kamulaştırma yapılabileceği konusunda davacıya herhangi bir bilgi de verilmediğinden davacıya ait parselin mülkiyet hakkından yararlanma olanaklarının kalmadığı görülmektedir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, yukarıda da yer verilen Hakan Arı/Türkiye Davasında (Başvuru No:13331/07) verdiği kararda, söz konusu durumun başvuranın mülkiyet hakkından tam anlamıyla yararlanmasının önünde engel teşkil ettiği ve arazinin satış şansı da dahil, sonucu itibarıyla taşınmazın değerini hatırı sayılır ölçüde azalttığı değerlendirmesinde bulunarak, malikin, kamu yararının gerekleri ile mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi bozan alışılmışın dışında ve ölçüsüz bir yüke katlanmak zorunda kaldığı sonucuna varmış, ilgilinin mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

Bu bağlamda, imar planında kamusal kullanıma ayrılmış olması nedeniyle davacının taşınmazının yapılaşmaya kapatıldığı, imar haklarını kullanma olanağının kalmadığı, dolayısıyla davacının mülkiyet hakkı kullanımının engellendiği görülmektedir. Bunun yanında, idarece belirsizliği telafi edecek herhangi bir hukuki karar alınmayarak arsa üzerindeki kısıtlama devam ettirilmiştir.

Bu durumda, davacıya ait taşınmazın imar planında “yol ve otopark” olarak belirlenmesi nedeniyle 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 10. maddesi uyarınca imar planının yürürlüğe girmesinden itibaren en geç 3 ay içinde bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programının belediyece hazırlanmaması ve bunun sonucunda taşınmazının kamulaştırılmaması nedeniyle davacının mülkiyet hakkının belirsiz bir süre ile kısıtlandığı ve bu kısıtlamanın idarece bir karar alınarak kaldırılmadığının sabit olması karşısında, taşınmaz malın değerinin hesaplanarak ilgilisine ödenmesi dışında başka bir yol kalmamıştır.

İdarece taşınmaz kamulaştırılmış olsaydı taşınmaz bedelinin mahkemece Kamulaştırma Kanunu hükümleri çerçevesinde tespit edilerek hak sahibine ödenmesi gerekecekti; bu nedenle taşınmaz değerinin belirtilen Kanun hükümleri dikkate alınarak saptanması gerekmektedir.

2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 11. maddesinde, taşınmaz mal bedelinin tespiti esasları belirtilmiş, 15. maddesinde ise, taşınmazın niteliğine göre bilirkişi kurulunun nasıl oluşturulacağı açıklanmıştır.

Mahkemece keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle aralarında emlak değerleme uzmanının da bulunduğu bilirkişi kurulunca, taşınmazın cins ve nevi, yüzölçümü, kıymetini etkileyecek bütün nitelik ve unsurları, her unsurun ayrı ayrı değeri, varsa vergi beyanı, varsa resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirleri, taşınmazın mevkii, taşınmazın mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net geliri, özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değeri, bedele etki eden tüm kanuni veriler, imar verileri, taşınmazın özgün nitelik ve kullanım şekli, değeri etkileyen hak ve yükümlülükleri, gayrimenkul üzerinde aynı ve şahsi ittifak hakları ve gayrimenkul mükellefiyetleri vb. bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçülerin belirlenmesi suretiyle taşınmaz bedeli tespit edildikten sonra davacıya ödenmesine karar verilmesi icap etmektedir.

Belirtilen açıklamalar karşısında, İdare Mahkemesinin tazmin edilecek zararın doğmadığı gerekçesiyle davanın reddi yolundaki kararında hukuki isabet görülmemiştir.

Öte yandan, davacıya ödenmesine hükmolunacak tazminat tutarının, taşınmazın idare adına tapuda tescil edilmesi sırasında kamulaştırma bedeli yerine geçecek miktar olarak kabul edilmesi ve buna göre işlem yapılması zorunludur.

Açıklanan nedenlerle, Çanakkale İdare Mahkemesince verilen 24/06/2009 tarihli, E:2008/710, K:2009/411 sayılı kararın BOZULMASINA, dosyanın adı geçen Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere,17/04/2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Danıştay Altıncı Daire, Esas: 2012/915, Karar: 2013/8099, Tarih: 09.12.2013

ÖZÜ: 1/1000 ölçekli uygulama imar planının, 1/5000 ölçekli nazım imar planı olmadan, sadece özel niteliği olan 1/25000 ölçekli plan tarafından yönlendirilmesi imar mevzuatında öngörülen kademeli birliktelik ilkesine uygun düşmediğinden 1/25000 ölçekli nazim imar planı uyarınca hazırlanacak daha somut belirlemelere yer veren 1/5000 ölçekli nazım imar planı sonrasında, buna uygun olarak uygulama imar planı hazırlanması suretiyle uygulamaya geçilmesi gerektiği hakkında,

İzmir, Konak, 2.Aziziye Mahallesi, 257 pafta, 2494 ada, 58 ve 60 parsel sayılı taşınmazların yol ve yeşil alandan çıkarılarak konut alanına dönüştürülmesi istemiyle 1/5000 ölçekli planda değişiklik yapılması isteminin zımnen reddine ilişkin işlem ile 1/1000 ölçekli plan değişikliği isteminin reddine ilişkin 04.04.2005 tarihli, 4829 sayılı belediye meclisi kararının iptali istemiyle açılmış; İdare Mahkemesince, Danıştay Altıncı Dairesinin 04.05.2011 tarihli, E:2009/11162, K:2011/1135 sayılı bozma kararına uyularak, İzmir 2. İdare Mahkemesinin E:2011/1616 sayılı dosyasının birlikte değerlendirilmesinden, uyuşmazlığa konu taşınmazın 1/25.000 ölçekli İzmir Kentsel Bölge Nazım imar Planında kentsel yerleşik (meskun) alanda kaldığı, taşınmazların bulunduğu alana ilişkin olarak 1/5000 ölçekli nazım imar planı bulunmadığı, davacının talebi üzerine (parsel bazında), idarenin 1/5000 ölçekli nazım imar planı yapması konusunda yargı kararı ile zorlanamayacağı, olmayan 1/5.000 ölçekli nazım imar planın, değişikliğinin de söz konusu olamayacağı, dava konusu taşınmazların bulunduğu yerde yapılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu bilirkişilerce hazırlanan ve İzmir 2. İdare Mahkemesinin sözü edilen dosyasında yer alan bilirkişi raporunda, mevcut imar planında yol ve yeşil alanda kalan taşınmazların konut alanına açılması yönündeki davacı talebinin şehircilik esasları, planlama ilkeleri ve kamu yararına uygun olmadığının ayrıntılı bir şekilde belirtildiği, davacının imar planlarında yol ve yeşil alanda kalan taşınmazların konut alanına açılması yönündeki imar planı değişikliği isteminin reddine ilişkin dava konusu işlemlerde, hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, bu karar davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 5. maddesinde “Nazım İmar Planı; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan plandır. Uygulama İmar Planı; tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plandır.” hükmüne yer verilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7/b. maddesinde çevre düzeni planına uygun olmak kaydıyla büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde 1/5000 ile 1/25000 arasındaki her ölçekte nazım imar planını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak büyükşehir belediyelerinin görevleri arasında sayılmıştır.

Yukarıda anılan mevzuat hükümleri uyarınca arazi ve arsaların imar planlarında hangi kullanıma ayrılacağı öncelikle nazım imar planında belirlenmektedir. Nazım imar planında belirlenen ana kararlar doğrultusunda arazi parçalarının genel kullanış biçimleri ve bölge tipleri belirlendikten sonra planlamaya konu edilen alanın özelliklerine göre planlama yapılmaktadır.

1/5000 ölçekli nazım imar planları genel nitelikli planlardır. Bu planlarda arazi kullanımları ile yerleşme alanları şematik olarak gösterildiğinden, nazım imar planına göre uygulama yapılamaz. Bununla birlikte nazım imar planlarında kentsel alan kullanımı ve sosyal ve teknik donatı alanları ayrıntılı olarak gösterilir.

Buna karşın 5216 sayılı Yasa gereğince hazırlanan 1/25000 ölçekli nazım imar planları ise 1/5000 ölçekli planlara göre daha az ayrıntı içeren planlardır. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik eki lejant gösterimlerinde de yer aldığı üzere, 1/25.000 ölçekli nazım imar planlarında öngörülen mekansal kullanım kararları daha soyut ve genel niteliktedir. Bu planlarda alt ölçekli planlara yön veren ana ilke ve stratejiler belirlenerek bölgesel anlamda arazi kullanım belirlemelerine yer verildiği, bölgesel kullanım kararlarının plan notlarıyla anlam kazandığı, 1/1000 ölçekli plan hazırlamaya yetecek düzeyde detaylı kullanımlara yer verilmeyen planlar olduğu görülmektedir.

1/25000 ölçekli nazım imar planı, daha soyut bilgileri ve plan kararlarını içeren bir plandır. Söz konusu planda daha geniş alana ilişkin bilgiler ve plan kararları bulunur.

Bu anlamda, 1/25.000 ölçekli nazım imar planlarında plan sınırları içindeki ana arazi kullanım kararlarının geliştirildiği, korunması gerekli doğal alanların belirlendiği, ana ulaşım sisteminin kurgulandığı, 1/25.000 ölçeğinin teknik anlatımının gereği olarak düzenlemeye ilişkin ayrıntıya gidilemediği; dolayısıyla arazi kullanım detayları alt ölçekli 1/5000 ölçekli nazım imar planına devredildiğinden, alanın bütününü kapsayacak bir 1/5000 ölçekli nazım imar planının yapılması gerekmektedir. 1/5000 ölçekli nazım imar planının, bir üst ölçekli plan olan 1/25.000 ölçekli nazım imar planına göre daha büyük ölçekli olduğundan, üst ölçekte alınan plan kararlarının daha ayrıntılı olarak belirlenmesi ve bir alt ölçek olan 1/1000 ölçekli planlara ışık tutacak bir biçimde düzenlemesini teknik açıdan olanaklı kılan plandır. Başka bir deyişle 1/5000 ölçekte bir imar planı düzenlenmesinin teknik açıdan kaçınılmaz olduğu, bunun imar mevzuatı açısından da gereklilik olduğu açıktır.

Aksi halde, 1/25000 ölçekli planda öngörülen kullanım kararı doğrultusunda 1/1000 ölçekli imar planı hazırlanması halinde taşınmazların kullanım kararlarının somutlaşmasının uygulama imar planına bırakılması sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu da kanunun öngördüğü şekilde daha somut kullanım kararları üreten nazım imar planı bulunmadan planlama yapılması sonucunu doğuracaktır. Uyuşmazlıkta olduğu üzere, 1/25000 ölçekli planda meskun alan olarak belirlenen bölge içerisinde sosyal teknik altyapı alanlarının ve konut alanlarının dağılımının ve yer seçiminin ne şekilde olacağı, hangi ada ve parselleri kapsayacağı 1/1000 ölçekli uygulama imar planı ile belirlenebilecektir. Bu durum kanunun öngördüğü nazım imar planı ve uygulama imar planı hiyerarşik uyumuna aykırı olarak uygulama imar planı ile arazi kullanım kararlarının belirlenmesi sonucunu doğuracaktır.

Kentsel planlamanın en temel unsurlarından birisi olan imar planların kademeli birlikteliği ilkesine göre, 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının uygun olması gereken üst ölçekli plan kademeli olarak 1/5000 ölçekli nazım imar planıdır. Söz konusu planda, daha üst ölçekli 1/25000 ölçekli plana uygunluk göstermelidir. Hiyerarşik planlama ilişkisine göre, bir plan bir üst ölçekli plan tarafından yönlendirilmeli ve ona uyumu noktasında denetlenmelidir. Bu kapsamda 1/1000 ölçekli uygulama imar planının, 1/5000 ölçekli nazım imar planı olmadan, sadece özel niteliği olan 1/25000 ölçekli plan tarafından yönlendirilmesi imar mevzuatında öngörülen kademeli birliktelik ilkesine uygun düşmez.

Bu nedenle, imar mevzuatımızın öngördüğü planlama süreci doğrultusunda, 1/25.000 ölçekli nazım imar planı uyarınca hazırlanacak daha somut belirlemelere yer veren 1/5000 ölçekli nazım imar planı sonrasında, buna uygun olarak uygulama imar planı hazırlanması suretiyle uygulamaya geçilmesi gerekmektedir.

Dosyanın incelenmesinden, dava konusu planlamaya konu edilen taşınmazın imar planında yol ve yeşil alanda kalması nedeniyle davalı idarelere başvuruda bulunularak plan değişikliği yapılmasının talep edildiği, anılan başvuruların davalı idarelerce reddedildiği, taşınmazı da kapsayan alanda 1/5000 ölçekli nazım imar planının bulunmadığı, 1/25000 ölçekli nazım imar planında taşınmazın kentsel yerleşim alanında kaldığı, 1/1000 ölçekli uygulama imar planında ise kısmen yol ve yeşil alan olarak belirlendiği, davacı tarafından aynı istemle yapılan başvurunun reddine ilişkin 29/07/2002 tarihli 79 sayılı büyükşehir belediye meclisi kararıyla, 26.04.2002 tarihli, 3278 sayılı ilçe belediye başkanlığı işleminin iptali istemiyle açılan davada İzmir 2. İdare Mahkemesinin 21/09/2011 tarihli, E:2011/1616, K:2011/1178 sayılı kararıyla dava konusu işlemlerin iptaline karar verildiği, anılan kararın Dairemizin 04.11.2013 tarihli, E:2012/1039, K:2013/6293 sayılı kararıyla onandığı anlaşılmaktadır.

Olayda, taşınmazın kısmen yol ve yeşil alan olarak kullanılmasına ilişkin kararın 1/1000 ölçekli uygulama imar planında belirlendiği, davalı idareler tarafından 1/25000 ölçekli nazım imar planında meskun alanda kaldığından bahisle 1/1000 ölçekli uygulama imar planının üst ölçekli imar planına uygun olduğunun ileri sürüldüğü, davalı büyükşehir belediye başkanlığı tarafından kabul edilerek yürürlüğe konulan uygulama imar planı hazırlamaya esas teşkil edecek nitelikte 1/5000 ölçekli somut belirlemeler içeren nazım imar planı bulunmadığı, yukarıda açıklanan planlama süreci çerçevesinde planlamanın sadece uygulama imar planı üretilmesi yoluyla sürdürüldüğü; ancak davalı idarelerce 1/5000 ölçekli nazım imar planı varmış gibi davacının 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği taleplerinin değerlendirildiği görülmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, planlama kademeleri bakımından 1/1000 Ölçekli uygulama imar planına yön veren ve somut arazi kullanım kararı getiren 1/5000 ölçekli nazım imar planı üretilmeden, davacının 1/1000 ve 1/5000 ölçekli planlarda değişiklik yapılması isteminin, mevcut 1/1000 Ölçekli imar planı ölçeğinde değerlendirilmek suretiyle reddedilmesine ilişkin dava konusu işlemlerde hukuka uyarlık; anılan işlemlerin hukuka uygun olduğu yolundaki mahkeme hukuki isabet bulunmamıştır.

Diğer taraftan, Dairemizce verilen karar planlama sürecine ilişkin olduğu, davaya konu taşınmazların sosyal donatı alanından çıkartılarak yapılaşmaya açılması anlamına gelmeyeceğinden, davalı idare tarafından taşınmaz’ da kapsayan alanda uygulama imar planına esas olacak 1/5000 ölçekli nazım imar planı hazırlanırken taşınmazın kullanım kararı, arazinin mevcut yapısı, hali hazır durumu, sosyal ve teknik alt yapı alanlarının yeterliliği gibi hususlar göz önüne alınarak şehircilik ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararı çerçevesinde yeniden belirlenebilecektir.

Açıklanan nedenlerle, İzmir 1. İdare Mahkemesince verilen 12/10/2011 tarihli, E:2011/1436, K:2011/1383 sayılı kararın BOZULMASINA, dosyanın adı geçen Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 09/12/2013 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY:3194 sayılı imar Kanunun 5. maddesinin 1. fıkrasında “Nazım imar Planı; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan plandır.” hükmüne yer verilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanununun 7. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde de, çevre düzeni planına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde 1/5000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar planını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak, büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.

Dosyanın incelenmesinden, uyuşmazlığa konu taşınmazın 1/25.000 ölçekli İzmir Kentsel Bölge Nazım imar Planında kentsel yerleşik (meskun) alanda kaldığı, taşınmazların bulunduğu alana ilişkin olarak 1/5000 ölçekli nazım imar planı bulunmadığı, 1/1000 ölçekli uygulama imar planında ise davacının talebi üzerine (parsel bazında), idarenin 1/5000 ölçekli nazım imar planı yapması konusunda yargı kararı ile zorlanamayacağı, olmayan 1/5.000 ölçekli nazım imar planın, değişikliğinin de söz konusu olamayacağı, dava konusu taşınmazların bulunduğu yerde yapılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu bilirkişilerce hazırlanan ve İzmir 2. İdare Mahkemesinin E:2011/1616 sayılı dosyasında yer alan bilirkişi raporunda, mevcut imar planında yol ve yeşil alanda kalan taşınmazların konut alanına açılması yönündeki davacı talebinin şehircilik esasları, planlama ilkeleri ve kamu yararına uygun olmadığının ayrıntılı bir şekilde belirtildiği anlaşılmaktadır.

Yukarıda anılan Yasa maddeleri birlikte değerlendirildiğinde, 1/5000 ile 1/25.000 arasında her ölçekte nazım imar planı yapılabileceği, idarenin 1/25.000 ölçekli nazım imar planı yapması halinde mutlaka 1/5000 ölçekli nazım imar planı yapma zorunluluğunun bulunmadığı, 1/25.000 ölçekli nazım imar planının bulunduğu alanlarda 1/5000 ölçekli nazım imar planı yapılması halinde de bunun parçacıl veya bir bütünlük arz edecek şekilde yapabileceği sonucuna varılmaktadır.

Uyuşmazlık konusu olayda, dava konusu edilen taşınmazları da kapsayan alanda 1/25.000 ölçekli nazım imar planının da bulunduğu dikkate alındığında idarenin artık 1/5000 ölçekli nazım imar planı yapma zorunluluğunun bulunmadığı, nazım imar planı bulunmaması nedeniyle davacı talebi doğrultusunda nazım imar planı değişikliğinin de söz konusu olamayacağı, öte yandan 1/1000 ölçekli uygulama imar planının üst ölçekli nazım imar planı olan 1/25000 ölçekli nazım imar planına uygun olduğu, mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda plan değişiklik talebinin ise sosyal donatı alanlarını azaltıcı mahiyette olması nedeniyle şehircilik ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararına uygun bulunmadığı görüldüğünden, davanın bu kısmına ilişkin olarak verilen davanın reddi yolundaki temyize konu idare Mahkemesi kararının bu kısmının onanması gerekeceği oyuyla karara katılmıyorum.

Diğer taraftan, imar planlarında kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerlerde kalan taşınmazlar üzerinde maliklerin tasarruf hakları kısıtlanmakta, bu yerler kamulaştırma işlemine konu teşkil edeceğinden satış değerleri düşmekte, rayiç değerinden satılamamakta, ancak kamulaştırma bedeli alınmak suretiyle yarar sağlanabilmektedir. Kamulaştırma yapılmadığı takdirde, kişilerin temel haklarından biri olan mülkiyet hakkı süresi belirsiz bir zaman diliminde kısıtlanmakta ve bu durum mülkiyet hakkının özünün zedelemesine neden olmaktadır.

İmar Kanununun 10. maddesi hükmüyle, belediyelere imar planının yürürlüğe girmesinden itibaren en geç üç ay içinde imar programını hazırlama, yatırımcı kuruluşlara imar planlarında kamu hizmetine ayrılan arsaları imar programı süresi içerisinde kamulaştırma, yine yetkili idari makamlara kamulaştırmaya ilişkin ödeneği yatırımcı kuruluşun bütçesine koyma mükellefiyeti yüklenmek suretiyle kanun koyucu tarafından kamu yararı adına fedakarlığa katlanmak durumunda kalan taşınmaz maliklerinin mülkiyet haklarının ihlal edilmesi sonucunu doğuracak şekilde uzun süre taşınmazlarının imar programlarına alınmadan bekletilmesi uygun görülmemiş ve idareye herhangi bir takdir yetkisi tanınmaksızın bağlayıcı sürelerle gerekli işlemleri yapma görevi yüklenmiştir.

Bu anlamda, dava dilekçesinde, davacı tarafından imar planında 18 yılı aşkın bir süredir yol ve yeşil alan olarak öngörülen taşınmazının mülkiyet hakkı kapsamında kamulaştırılması talebi de yer aldığından mülkiyet hakkına ilişkin bu iddianın da mahkemece dikkate alınması gerekirken, bu konuda hüküm kurulmaması usul ve hukuka aykırı görüldüğünden bu kısma ilişkin bozma kararı verilmesi gerekeceği görüşüyle çoğunluk kararına katılmıyorum.